Kulağımızın algıladığı ses dalgaları gibi, ışık da basit anlamda daha yüksek frekanslı dalga boyutlarına sahip ve gözlerimiz tarafından algılanan bir enerji çeşididir. Ses gibi, ışık dalgaları kaotik veya düzenli, rastgele veya özenli bir şekilde oluşturulabilir. Bu dalga uzunlukları ve kombinasyonları çeşitli ruh hallerini yansıtmak amacıyla yaratıcı bir şekilde düzenlenebilir. Işık gösterisi, müzik ve seste olduğu gibi, bir sanat olarak kabul edilebilir. Ancak ışığı sanata çevirmeden önce, sahne ışıklandırmanın temellerine hakim olmak gerekir. Bir müzisyenin enstrümanındaki ritim ve akorlarda ustalaştığı gibi, ışıkta ustalaşmak için ışık sistemlerini ve amaçlarını bilmelisiniz. Sahne ışıklandırmasını  performans güçlendirici bir araca dönüştürme yolunda ilk adımımızı, ışıkla ilgili ön bilgilerle atalım.

-Işık görmemizi sağlar. Hiç tamamen ışıksız bir mağarada yapılan bir performans izlediniz mi? Tabi ki hayır. Görülebilir dalga uzunluklarına sahip ışık huzmeleri ile görmemiz sağlanır.

-Özellikle sahne ışıkları bir performans veya konserin ruh halini veya atmosferini oluşturmamıza yardımcı olur. Bu ruh halini oluşturma işleminde hemen gerçekleştirilebilecek veya güçlü kurallar yoktur. Bu işlem, bir hikayeyi veya parçayı oluşturma sırasında devamlı süregelen bir yaratıcı işlemdir.

-Işıkların sahne performansının tüm parçalarını öne çıkarması ve dengelemesi gerekir. Sahnenin odağı neresi? Nerenin öne çıkarılması gerekiyor? Neresi arka planda kalmalı? Sahnede bir kompozisyon oluşturmadan ve sahneyi renkle boyamadan önce tüm parçaları ve öncelikleri göz önünde bulundurmalısınız.

-Sahne ışık tasarımı, izleyicileri ihtimal ve gerçeklik konseptlerini kullanarak bulundukları performans salonu veya amfi tiyatrodan tarihte bir döneme götürebilir. Geçmişteki bir dönemde gerçekleşen bir tiyatro veya performans, kısık sahne ışığı ile ortamda mum ışığı varmışçasına bir etki yaratılarak ışıklandırılabilir.

-Işık sistemleri ile performansın ruh hali veya performanstaki bir hareket güçlendirilebilir. Sahnedeki elementin müzik, hikaye veya teatral bir yorum olmasından bağımsız olarak güzel bir sahne ışığı; renk, açı, güç ve efektler kullanılarak performansı geliştirebilir.

-Işık efektleri, aktör ve müzisyenlere şekil verip ön plana çıkararak gerçek hayatta olduklarından daha büyük gösterebilir ve iki boyutlu sahnede öne çıkarabilir.

Sahne Işıklandırma Cihazı Türleri

Elips Şekilli (Spot Işık): Ellipsoidal Reflector Spotlight (ERS/Elips Şekilli Yansıtmalı Spot Işığı) ile sahnedeki bazı objeler ve sahne parçaları daha dar ışık huzmesi açısıyla öne çıkarılır. Bu ışık türü, bir insana birden fazla ünite kullanarak dikkat çekmek istendiğinde en verimli şekilde kullanılır. ERS sahne ışıklarının her zaman ayarlanabilir odak noktaları vardır ve mercek siperleri ile logo veya desen şekli oluşturulabilir.

PAR (Parabolik Reflektör): Bu ışıklar Wash olarak kullanılır. PAR’lar, sahne üzerinde spot ışıklarının kapsama alanı dışında kalan kısımlardaki boşlukları doldurur. Bu ışık türünün genellikle yakınlaştırma veya odak seçenekleri yoktur ancak farklı huzme açıları oluşturacak şekillerde lens çeşitleri ile satılır. Sahnelerde en çok görülen ışık çeşidi PAR’lardır çünkü genelde alan kapsama açısından fiyatına göre en etkili ışık çeşididir.

Fresnel Spot: Bu sahne ışığı türü, PAR ile ERS arası bir konuma sahiptir. Yakınlaştırma özelliğine sahip olan Fresnel spotların odak özelliği yoktur ve ERS ışık fikstürlerine oranla daha yumuşak bir ışığı vardır. Bu tip ışık, optimum noktaya bir cihaz takamadığınızda optik özellikleri ayarlayarak istediğiniz ışıklandırmayı ayarlamak istediğiniz durumlarda kullanışlıdır.

Moving Head (Oynar başlıklı/Robot): Bu ışık türü, Spot, Wash, Beam ve hibrit gibi farklı çeşitlere sahiptir. Bu çeşit isimleri ışık huzmelerinin açı aralıklarını ifade eder. En dar açılı olan çeşit Beam’dir, Spot biraz daha geniştir, Wash en genişidir ve hibrit de bu üçlü içerisinden iki tanesinin birleştirilmesinden oluşur. Bu ışık türünün aynı zamanda renk, hareket ve mercek siperi çeşitleri ile daha bir çok özelliği bulunur. Kullanımı en esnek sahne ışığı olan Moving Head’ler ile sahne performansınızı bir üst seviyeye çıkarabilirsiniz.

Işık Ünitesi Yerleştirmek/Konumlandırmak

Işık ünitelerini yerleştirme işleminde bir çok değişken göz önünde bulundurulmalıdır; istenen görünüm, sahne tasarımı, tavan yüksekliği ve ünitelerin ağırlığı ve aydınlatma mesafeleri gibi. Bu kısımda sizlere birkaç ışık ünitesi yerleştirme tekniği vereceğiz.

Tek Noktadan Aydınlatma: En basit teknik olan bu yerleştirme tekniği, günlük hayatımızda devamlı gördüğümüz bir şeye, Güneş’e, çok benzer. Bu teknikle yerleştirilen ışıklar en doğal ve en dramatik etki yaratan ışıklardır. Dikkat çeker ancak sahnedeki kişiye düz, iki boyutlu bir görüntü verir. Normalde sahnenin önünden ışık verildiğinde, ışığın obje ile aynı eksende ve objenin 30° üzerinde olması gerekir.

İki Noktadan Aydınlatma: Bu teknik tek noktadan aydınlatmaya benzerdir, ancak sahnedeki objeye daha 3 boyutlu bir görünüm verir. Normalde bir ışık objenin önüne eksende 30° üzerine yerleştirilir. Genelde farklı bir renkte olan ikinci ışık objenin arkasına yerleştirilir ve farklı rengiyle ekstra bir boyut katması ve objeye heykelvari bir görüntü vermesi amaçlanır.

Üç Noktadan Aydınlatma: Sonraki adım olan üç noktadan aydınlatma, genelde canlı performanslarda tercih edilir. Üç noktadan aydınlatma tekniği, izleyicilerin görüş açısında neredeyse hiç gölge bırakmadığından ötürü, konuşmalarda kullanılmak için idealdir. Üç noktalı sahne aydınlatması; önde 45° eksen dışı ve 30° yukarıya yerleştirilmiş iki ışık ve arkada 30-40° yukarıya ve 60-70° eksen dışı konumlandırılır.

Dört Noktadan Aydınlatma: Bu sahne aydınlatma tekniği video çekimi durumlarında idealdir. Önceki tekniklerde gölge oluşabildiğinden video çekimlerinde sıkıntılı olabilir. Gölgeler çoğu performans ve şovda iyi olabilir ancak video çekilirken istenen bir şey değildir. Dört noktadan aydınlatma, üç noktadan aydınlatmaya çok benzer ancak dördüncü ışık objenin ekseninde ön kısma yerleştirilir. Önde üç ışık olduğundan dolayı kendi içlerinde düzgün bir bütünlük yakalamaları için her ışığın gücünü ayarlamanız gerekecektir. Bazı sahne tasarımcıları arka plana daha fazla ışık ekleyerek veya renkli Wash’lar kullanarak kameralar için sahne derinliği oluşturmayı tercih ederler.